شيمي آلي شيمي تركيبات كربن است.

مواد آلي به دو دسته تقسيم مي‌شوند: 1- آليفاتيك‌ها 2- آروماتيك‌ها آليفاتيك‌ها شامل آلكان‌ها، آلكن‌ها، آلكين‌ها، الكل‌ها، اترها، استرها، اسيدها، آلدهيدها، كتون‌ها و ... مي‌شود.

اكنون ما فقط به بحث و بررسي شاخه‌اي از آلكان‌ها مي‌پردازيم. از لحاظ فيزيكي آلكان‌ها، تركيبات غيرقطبي مي‌باشند و به مقدار خيلي كم در آب محلول و در مايعات آلي ديگر مانند اتر الكل و بنزين بسيار محلول است.

آلكان‌ها معمولاً به روش شيميايي شناسائي نمي‌شوند. زيرا آن‌ها در شرايط معمول واكنش‌ها كاملاً بي‌اثر هستند. يك استثناء واكنش‌آلكان‌ها با سولفوريل‌كلريد است.

شيميدان‌ها معمولاً به طور جدي روي روش‌هاي شناسائي فيزيكي و طيفي تكيه دارند. به علاوه شخص بايد بتواند ثابت كند نمونه مورد بررسي‌اش جزء دسته فعال تركيبات فعال‌تر (مثالاً آلكن نباشد) باشد.

يافتن روش كارهاي مشتق سازي براي هيدروكربن‌هاي اشباع شده مشكل است، زيرا اين تركيبات خنثي هستند، البته بعضي آلكان‌ها چند واكنش‌شيميايي ساده انجام مي‌دهند، آلكان‌ها حلقوي و بسيار تحت فشار مي‌توانند هيدروژنه شوند.

پارافين‌ها همچنين يكي از تركيبات موجود در نفت مي‌باشند. پارافين‌ها هيدروكربن‌هاي زنجيري اشباع شده هستند.

فرمول آن‌ها و با موارد زير شروع مي‌شود.

متان: اتان: پروپان:

پايه آن‌ها (راديكال) به ترتيب((پروپيلC₃H₇، اتيلC₂H₅، متيلCH₃)) مي‌باشد.

هيدروكربن‌هائي كه بالاتر از C₁₆H₃₄ مي‌باشد، در درجه حرارت اطاق به صورت جامد هستند، آن‌ها به مقدار زياد در نفت‌هاي مومي (Wax) موجود هستند. وقتي كه مقدار كربن از 3 بيشتر شد، پديده Isomer به وجود مي‌آيد.

(تركيبات مختلفي كه داراي فرمول مولكولي يكسان هستند، ايزومر يا همپار ناميده مي‌شوند.)

مثلاً دو نوع (ايزومر) C₄H₁₀ وجود دارد:

بوتان نرمال

ايزو بوتان

سه نوع C₅ وجود دارد كه فرمول هر سه تاي آن‌ها C₅H₁₂ مي‌باشد. مقدار ايزومرها با زياد شدن مقدار كربن زياد مي‌شوند. 5 نوع ايزومر براي C₆ (هگزان) و 9 نوع براي C₇ (هپتان) وجود دارد C₂₅ مقدار 558/696/36 ايزومر دارد. به همين جهت نفت انواع بيشماري هيدروكربن دارد. ايزومرها خاصيت بهتر سوزي در موتورها را كه به آن Octane Number گفته مي‌شود دارند كه مهم‌ترين آن‌ها 2، 2، 4 تري متيل پنتان مي‌باشد كه در آزمايشگاه‌ها اكتان آن را 100 مي‌دهيم.

بيشترين استفاده از پارافين‌ها به دو شكل صورت مي‌گيرد: اول تهيه سوخت موتور با اكتان بالا، دوم تبديل آن‌ها به مواد شيميائي چون پارافين‌ها هيدروكربن‌هاي با ثباتي هستند لذا تحقيقات براي تبديل آن‌ها در درجه و فشار صورت مي‌گيرد. مهم‌ترين مثال Thermal Cracking است و آن عبارت است از شكستن مولكول كه بيشتر در انشعابات خارجي صورت مي‌گيرد و مبدل به Olefins شده سپس يا پليمريزه مي‌گردد يا سيكلوسايز (حلقوي) مي‌شود. در مجاورت كاتاليزور، هيدروكربن پارافينه از وسط بيشتر مي‌شكند و در نتيجه گاز كمتري توليد مي‌كند.

به علاوه اين شكستن در روي سطح كاتاليزور فعل و انفعالات ديگري مانندIsomer potion، Cyclic potion، Dehydrogenation نيز صورت مي‌گيرد.

بنابراين در واحدهاي كاتاليستي مدرن هيدروكربن‌هاي پارافينه به ايزوپارافين، آروماتيك‌ها و OLIFINها تبديل مي‌شود. اگر كاتاليزور كلرورآلومينيوم يا تري فلوروبرم يا اسيدهاي هالوژنه و يا هيدروكربن‌هاي هالوژنه باشد فعل و انفعالات ايزومريزاسيون صورت مي‌گيرد. ايزوپارافين‌ها اگر با اولفين‌ها تركيب شوند يك ايزوپارافين با نقطه جوش بالاتر توليد مي‌كنند. اين عمل را Alkylation’s مي‌گويند.

آلكان‌ها يا همان پارافين‌ها هيدروكربن‌هاي اشباعي مي‌باشند كه از لحاظ شيميائي در شرايط معمولي بي‌اثر هستند.

اساساً پارافين جامد مخلوطي از هيدروكربن‌هاي سير شده از نفت خام است كه داراي هيج گونه عامل خارجي نباشد، شكل ظاهري آن يكنواخت بوده و نيز بو و مزه بخصوص محسوسي نداشته باشند. همچنين پس از ذوب شدن بايد يك مايع شفاف و بدون آب عاري از هر گونه مواد خارجي و آلودگي قابل رويت باشد.

پارافين‌ها از لحاظ كاربرد به سه دسته تقسيم مي‌شوند:

1- كاملاً تصفيه شده:

مناسب براي كاربردهائي شامل بسته‌بندي، فرآوردهاي غذائي، محافظت كننده تهيه فرمولاسيون فرآورده‌هاي غذائي و محصولات آرايشي

2- تصفيه شده:

پارافين جامدي است كه مصارف عام دارد، مثل ساخت شمع و كاغذهاي پارافينه، مصرف در امولسيون‌هاي پارافين واكس و فرآيند توليد قطعات لاستيكي

3- نيمه تصفيه شده:

مناسب براي كبريت سازي، ساختن بعضي از امولسيون‌هاي واكس و ضد عايق رطوبت مي‌باشد.